Vervolg Augustinerkirche Erfurt Stertzing/Schröter-orgel

Samenvatting Stertzing-Schröter-orgel Augustinerkirche te Erfurt

(zie voor dispositie vorige blog)

Het prestantenkoor van het Stertzing-Schröter-orgel heeft een omvang van 16' tot 2'. Desondanks bouwt Stertzing het fluitenkoor in de manualen uit tot 1' hoogte (Sifflöte en Flageolet). Van de orgels waar Bach als examinator aan verbonden was is deze omvang ook te zien te bij het Contius-orgel van de Marktkirche Unser lieben Frauen te Halle, het Scheibe-orgel van de Paulinerkirche te Leipzig, het Hildebrandt-orgel van de Kirche te Störmthal, het C.F. Wenderorgel te Mühlhausen (Marienkirche) en het Hildebrandt-orgel van de Jacobikirche te Sangerhausen.

Naast registers die eerder te zien waren in de door Bach gekeurde orgels, zoals: Gemshorn 8', Violdigamba 8',  Hohlflöte en Spitzflöte 4', Nasat 3', Waldflöte 2', Vox humana 8'en Violone 16' op het pedaal, combinatie Mixtur en Cymbel op één klavier, heeft het orgel een paar opmerkelijke stemmen: Flötentraversière 8', Scharpp IV in het Oberpositiv, Quinta 1½' naast een Nassat 3' en Vox Humana 8'.

Het register Flötentraversière 8' is een stem die niet al te vaak voorkomt binnen de disposities van de Midden-Duitse barok-orgels. Verrassend dat het register zelfs twee maal voorkomt, in Hauptwerk en Oberpositiv. Het door Stertzing gebouwde orgel van de St. Petri-Kirche te Erfurt heeft een Flöttraverse 8' en 'wird von der Seite angeblasen, wie die zu St. Michaelis' (Adlung). Ook Schröter disponeerde deze overblazende fluit op zijn orgel in de kerken te Alach en Herbstleben. In de orgels die door Bach zijn gekeurd heeft alleen het Scheibe-orgel in de Kirche St. Nicolai te Zschortau een Fleute Travers, weliswaar op 4'-basis, gedisponeerd staan, terwijl het register in de vorm van een Querflöte in het Contius-orgel van de Marktkirche Unser lieben Frauen te Halle en het Wender-orgel te Mühlhausen is geplaatst. Het is niet ondenkbaar dat de Flötentraversière 8' door Bach is aanbevolen.

De combinatie Mixtur en Cymbel op één klavier, die ook bij door Bach gekeurde orgels in de Neue Kirche te Arnstadt (Wender), het Contius-orgel van de Marktkirche Unser lieben Frauen te Halle, het Scheibe-orgel van de Paulinerkirche te Leipzig, het Hildebrandt-orgel van de Jacobikirche te Sangerhausen en het dispositie-ontwerp van Bach voor het orgel van de Marienkirche te Berka te zien is, is vaker te zien bij orgels van Stertzing en Schröter.

Het disponeren van een Scharp IV op het Oberpositiv, naast de combinatie Mixtur en Cymbel op het Hauptwerk, is door Sterzing vaker gedaan (Kirche te Udestedt en Georgenkirche te Eisenach). Op andere instrumenten die door Bach gekeurd zijn is in het Hildebrandt-orgel van de Stadtkirche St. Wenzel te Naumburg op het Oberwerk ook een Scharff V te bespeuren.

Een opvallend element is het plaatsen van een Quinta 1½' naast een Nassat 3'. Stertzing disponeert, zoals vaker in zijn werk, geen Quinta 3'.

De Vox Humana 8' is op de Stertzing- orgels in de St. Petrikirche te Erfurt en de Georgenkirche te Eisenach en Schröter-orgels te Alach en Herbstleben ook te zien.

De manuaal en pedaalomvang, die bij de Sterzing-orgels alleen zijn overgeleverd bij de orgels te Eisenach en het Stertzing-orgel van de Augustinerkirche te Erfurt, is heel opvallend; het plaatsen van een Cis en de omvang tot resp. e3 en e1 is een novum voor die tijd en bij orgels die Stertzing bouwde ook te zien bij het instrument van Georgenkirche te Eisenach. De invloed van Bach m.b.t. deze omvang is niet aantoonbaar, op zijn geadviseerde of gekeurde instrumenten is de omvang variërend van CD tot c1 resp. c3 of CD tot d1 resp. d3 (Wender-orgel te Mühlhausen, Kirche Divi Blasii). Ook Bachs orgel in de Schlosskirche te Weimar had een pedaalomvang van C-c1.

Het instrument dat Stertzing bouwde voor de Augustinerkirche Erfurt behoort tot één van de orgels waarbij duidelijk de karakteristieke ontwikkeling binnen de Thüringse orgelbouw waarneembaar is.